رهايي از پشيماني

همه ما آدم‌ها فكر مي‌كنيم كه اگر يك سري از كارهايي را در گذشته انجام مي‌داديم يا برعكس، زندگي حالمان چه تفاوتي مي‌كرد اما مي‌دانيم كه چنين حسرت خوردني بي‌فايده و پوچ است. مهم و ارزشمند اين است كه ياد بگيريم چگونه ادامه مسير زندگي را به گونه اي برويم كه پشيماني برايمان نداشته باشد. اگر چنين شرايطي برايتان رخ داده، نگران نباشيد، در ادامه مسير زندگي هر ازگاهي نگاهي بازنگرانه به زندگي مان داشته باشيم تا اطمينان يابيم كه مسير زندگي را درست طي مي‌كنيم. در بياني امام جواد(ع) دستورالعملي براي ما دارند كه با اجراي اين اصول در زندگي پشيماني در ما راه نخواهد يافت: سه چيز است كه هر كس آن را مراعات كند، پشیمان نگردد: ۱ - اجتناب از عجله ۲ - مشورت كردن ۳ - توكل بر خدا در هنگام تصميم‌گيري. (مسند الامام الجواد، ص ۲۴۷)
عجله نكردن و صبور بودن
درباره عجله در حديث داريم كه: «الْعجله بِالْاُمُورِ قبْل اوانِها» (بحارالانوار، ج۷۴، ص۲۶۵؛ تحف العقول، ص ۱۴۶): عجله موضوعش آن جايي است كه زمان كار نرسيده است و كار آمادگي و پختگي لازم را پيدا نكرده تا فرد آن را دنبال كند.
تذكر
حواسمان باشد عجله ممكن است ممدوح باشد يا مذموم: يادمان باشد «سرعت و جديت در كارها، آرى؛ اما عجله و شتابزدگى، هرگز»!عجله مذموم آن است كه: بررسى و مطالعه در جوانب كار و شناخت صورت نگيرد اما سرعت و عجله ممدوح آن است كه: بعد از تصميم‌گيرى لازم، در اجرا درنگ نشود، و لذا در روايات مى‌خوانيم: «در كار خير عجله كنيد» يعنى بعد از آن كه خير بودن كارى ثابت شد ديگر جاى مسامحه نيست.
مشورت
كساني كه در كارهايشان از اين توانمندي استفاده مي‌كنند و از ديگران نظر خواهي مي‌كنند چنان است كه گويا عقول ديگران را به استخدام خويش در آورده‌اند. به عبارتي مشورت يعني گران ديگران را ارزان خريدن؛ گراني كه با مدت‌ها صرف عمر آن را به دست آورده و ما مي‌توانيم از آن بهره مند شويم. در قرآن كريم خداوند به پيامبرش مي‌فرمايد: (فبِما رحْمهٍ مِن‌ا... لِنْت لهُمْ و لوْ كنْت فظًّا غليظ الْقلْبِ لانْفضُّوا مِنْ حوْلِك فاعْفُ عنْهُمْ و اسْتغْفِرْ لهُمْ و شاوِرْهُمْ فِي الْامْرِ فإِذا عزمْت فتوكلْ علي‌ا... إِنّ‌ا... يحِبُّ الْمُتوكلين) (آل عمران، ۱۵۹) «پس به [بركت] رحمت الهي، با آنان نرمخو [و پر مِهر] شدي، و اگر تندخو و سخت دل بودي قطعا از پيرامون تو پراكنده مي‌شدند. پس، از آنان در گذر و برايشان آمرزش بخواه، و در كار[ها] با آنان مشورت كن، و چون تصميم گرفتي، بر خدا توكل كن، زيرا خداوند توكل‌كنندگان را دوست مي‌دارد.» امام علي (ع) درباره افرادي كه با ديگران مشورت مي‌كنند و بهره اي كه در زندگي از آن مي‌برند مي‌فرمايد: هر كس كه از آراي مختلف استقبال كند مواقع خطا و اشتباه را مي‌يابد و هر كس بدون عاقبت انديشي وارد امور شود خودش را در معرض مشكلات و حوادث قرار خواهد داد. عاقبت انديشي قبل از عمل، تو را از پشيماني در امان مي‌دارد. (نهج البلاغه، قصار ۱۶۴) آن حضرت همواره بر اين باورند كه: «منْ لمْ يسْتشِرْ ينْدم» (نهج البلاغه، قصار/۱۵۲) كسي كه مشورت نمي‌كند پشيمان مي‌شود! در بياني پيامبر اكرم (ص) نيز مي‌فرمايد: «الْمُشاورهُ حِرْزٌ مِن النّدامهِ، و امْنٌ مِن الْملامهِ» «مشورت موجب پيشگيري از پشيماني و ايمني از سرزنش است». تكبر و خود را مصون از خطا دانستن از عوامل مخربي است كه باعث مي‌شود انسان به دنبال مشورت و كمك خواهي فكري با ديگران نرود! لذا همواره همه اشتباهات را تجربه مي‌كند و چه بسا اشتباهي را مرتكب شود كه راهي براي جبران ندارد. يكي از راه حل‌هاي ساده براي مصون ماندن از خيلي خطاها مشورت يعني همان استخدام نيروي فكري انسان‌هاست.
در امور زندگي بر خدا توكل داشته باشيم
توكل، از آن مفاهيم ديني است كه خيلي وقت‌ها، كم كاري‌ها و قصور خودمان را به پاي آن مي‌نويسيم. مي‌گوييم توكل كرده‌ايم، اما در واقع منظورمان اين است كه تنبلي كرده‌ايم. توكل به معناي تنبلي كردن نيست، مهم اين است كه دل را از ديگران ببريم و تنها و تنها به خود خدا توكل كنيم... در حقيقت معناي توكل اين است كه من بنده، بندگي كنم... توكل كردن به معناي دنبال كارها نرفتن نيست... توكل يعني شخص وظيفه اش را انجام دهد، بعد از انجام وظيفه، نتيجه را به خدا بسپارد. چنانچه در اين زمينه امام علي (ع) در بياني مي‌فرمايند: عليك بسعي و ليس به نجح. بر تو باد سعي، ولي نتيجه بر تو نيست. به اميد آنكه با رعايت كردن اين نكات هيچگاه با نگاه كردن به گذشته مان دچار پشيماني و ياس و نااميدي نشويم.